Irak, 2014-2015 petrol krizinde olduğundan farklı olarak COVID19 süreci ile oluşan enerji krizine daha zor şartlar altında girdi. 2018’den bu yana aralıklarla devam eden protestolar, hükümet krizi ve artan kamu harcamalarının getirdiği ağır bütçe yükü politik krizleri daha da derinleştirdi. 2015 yılında, Irak, OPEC’in petrol arzı artışının %75’ini temin ederek, petrol arzını oransal olarak dünyada en çok artıran ülke idi. Irak, 2014-2016 döneminde günlük 1,7 milyon varil daha fazla petrol arzı gerçekleştirdi. COVID19 süreci Irak ekonomisini çok daha derinden etkiledi. Irak halihazırda OPEC’in en çok ham petrol üretimi yapan ikinci üyesi.
Geçtiğimiz 10 yılı çok istikrarsız geçirmiş olmasına rağmen, Irak petrol üretimini 2 katından fazla artırdı. Irak’ın ihracat gelirlerinin %89’u petrol ve gazdan geliyor. Irak’ın kamu harcamaları ise GSMH’nin %25’ini kapsıyor. Bu oran 2013’te %13 idi. Petrol fiyatlarında COVID19 süreci ile gelen tarihi kırılma, Ortadoğu’da petrol ihracatçısı ülkeler arasında en yüksek kamu harcamalarından birine sahip olan Irak’ı, oldukça zor bir sürecin içine soktu.
COVID19 süreci ile petrol fiyatlarının %70 düşmesi Irak’ın kamu harcamalarını ve hükümetin 2020 yılı bütçesini alt üst etti. Ocak 2020’de petrol ihracatından Irak’ın geliri 6,1 milyar $ iken Nisan’da bu rakam 1,4 milyar $’a düştü. Mayıs’ta petrol gelirleri 2,1 milyar $’a çıktı fakat bu rakam Irak’ın kamu harcamalarını karşılamaktan hala çok uzak. Irak’ın bütün kamu harcamalarını karşılamak için aylık en az 5 milyar dolarlık petrol ve gaz satması gerekiyor. Dünya Bankası, bu yıl Irak ekonomisinin %10 küçüleceğini tahmin ediyor. Irak, şu an GSMH’ya oranı itibariyle dünyadaki en yüksek cari açık veren ülkelerin başında geliyor. 3,5 milyon aktif kamu çalışanı ve 2,5 milyon emekli ve devlet yardımı alan insanın yaşadığı Irak’ta hükümetin bu harcamaları mevcut petrol gelirleri ile karşılaması imkansız.
OPEC’in Nisan ayında yaptığı anlaşmaya göre OPEC günlük petrol üretimini 9,7 milyon varil azaltacaktı ve Irak 3,59 milyon varil günlük üretim taahhüdünde bulundu. Bu Mayıs ve Haziran ayları boyunca devam etti. Irak, bu miktardan Temmuz’da 57 bin varil, Ağustos ve Eylül’de ise 258 bin varil kesinti yapmayı da kabul etmişti.
Öte yandan Irak’ın elektrik sektörü de sıkıntılı bir süreçten geçiyor. Elektrik kesintileri giderek artmakta. Elektrik tüketiminin en yüksek olduğu dönemlerde arz ile talep arasındaki fark 2019 yılında 6,000MW iken Temmuz 2020’de bu oran 9,500MW’a kadar çıktı.
Irak Haziran 2017’de, Bağdat ve civarının elektrik ihtiyacını karşılamak için İran’dan doğal gaz ithal etmeye başladı. Geçen yıl Irak doğal gaz üretim kapasitesini artırmak için (günlük 1 milyar kubik feet) 3 anlaşma imzaladı. Bu anlaşmaların ikisi COVID19 süreciyle beraber askıya alındı. Biri ise hiç hayata geçirilemedi.
COVID19 süreci ile Irak ekonomisi ve enerji sektörü çok zorlu bir sürece girdi, petrol fiyatlarının görünür gelecekte yükselmesinin beklenmiyor olması ekonomik ve siyasal istikrarsızlığı daha zor bir sürece sokabilir.
Kaynak: “Compounding crises: Iraq’s oil and energy economy”, oxfordenergy.org
İndirmek için tıklayın
