Yazar: Barış Sanlı
IEA’in Elektrik 2025 raporu[1] detayları ile senenin en ilginç raporlarından biri. Özellikle ekonomik büyüme-elektrik talebi ilişkisini tekrar incelemesi, bunu Çin ile örnek vermesi, elektrik sistemini zorlayan şartları ve 2024’teki elektrik kesintileri ile küresel elektrik gelişmelerinin önemli özetlerinden birini sunuyor. Çin kısmında belirli bir ekonomik büyümeden sonra elektrik talebinin tekrar hızlandığına dair vurgu da çok önemli bir tespit.
3Analiz
- Elektrik Talebi Tekrar Hızlanır mı?: Raporda Çin dahil belirli zengin ülkelerde elektrik talebinin tekrar hızlandığına dair tespitler çok çarpıcı. Çin, Danimarka, Avustralya gibi ülkelerde elektrik talep artışının farklı sebepleri var. Çin’de elektrik yoğun sektörler, Danimarka’da ısıtmada elektrifikasyon, Avustralya’da da talep artışı ile bir çok ülkede veri merkezleri, küresel sıcak bir dönem “bilindik anlatıyı” bozan gelişmeler.
- Gaz Talebi Hızlanıyor mu?: 2024’e dair yapılan analizlerde, Asya’da kuraklık ve talep artışı gibi sebeplerden, Ortadoğuda da petrol yerine ikame ve talep artışından gaz talebindeki hızlanma dikkat çekiyor. Ortadoğu özelinde Suudi Arabistan’ın elektrikte petrolden gaza geçişinde küresel petrol piyasalarına etki de ima edilmiş. Ama raporun ikinci kısmındaki gelişmekte olan ülke analizleri gazdan elektrik üretiminde yeni bir dönemi işaret ediyor.
- Şebeke Daha da mı Kırılgan?: 2024 içerisinde bir çok elektrik kesinti ve kıtlığı oldu. Mesela Lübnan’da günde 3-4 saat elektrik verilebildi. Küba’daki uzun kesintiler yaşandı. Venezüella’nın 30 Ağustos 2024’teki, Nijerya’nın başlıca şehirlerinde 7 Kasım 2024’teki kesintiler ile Meksika, Kanada Alberta, Texas, Bosna Hersek-Arnavutluk-Karadağ’da yüksek sıcaklıklardan, Avustralya, Brezilya, Ekvator’da fırtına ve hidro seviyelerinden kesintiler detaylıca anlatılmış.
3Grafik
Elektrik Talebi Tekrar Hızlanır mı: Geleneksel anlatı ekonomi büyüdükçe elektrik talep artışının ekonomik büyümenin altında kalacağıdır. Oysa 2020 sonrası Çin’de tam tersi bir durum yaşanmıştır. Talebin %50’si sanayiden ve “yeni enerji” ürünlerinden geliyor. Yeni enerji ekonomisi elektrik talebini de arttırıyor. Ayrıca veri merkezleri, klimalar da etkili.
[1] https://www.iea.org/reports/electricity-2025
Her 1 C Sıcaklık Daha Çok MW’a Mal Oluyor: Hindistan talebinde gözle görülen önemli bir gelişme var, o da 1 C sıcaklık artışının elektrik karşılığı 2019’da 2024’e 2 misline çıkmış. Yani sadece havaların sıcak olması değil, yaygınlaşan ve ucuzlayan klima ile elektrik talebinde de basamaksal bir artış gözleniyor.
Şebeke Maliyetlerinde Artış: Raporda bir çok ülkede iletim ve dağıtım tarafındaki maliyet artışları, şebeke giderlerindeki yükselişler net olarak gösterilmektedir. Ama bir de özellikle altı çizilen şebeke hatlarının doluluğundan ve yenilenebilirin fazla üretiminden kaynaklanan bedeller(congestion charges) var. Bu bedellerdeki artış, tüketici faturalarında yavaş yavaş (İspanya örneği var) belirgin hale geliyor.
