Yazar: Barış Sanlı
ABD Bankası J.P. Morgan ile ilişkili raporda[i], ana mesaj ilk cümlede verilmiş. Şu ana kadar harcanan 9 trilyon $’a rağmen, yenilenebilirlerin toplam enerji tüketimindeki oranı yıllık 0.3-0.6% değişti. Bu dönüşüm bir sanayi dönüşümü ve doğrusaldır. Diğer hızlı sanayi dönüşümlerinden farklı çünkü maliyet düşüşü ve faydayı diğerleri kadar geri ödeyemiyor. Raporda yenilenebilir yakıtlar, füzyon, hidrojen (whydrogen) ve 2026 yılının önemli konuları da incelenmiş. Rapor kısa bir açıklama ile genelde 4-6 grafik içeren sayfaları ile oldukça konsantre ve yoğun bir bilgi sunumu yolunu seçmiştir.
3Analiz
- Güneş Merkezcilik: Son 3 yılda güneş kapasitesi ikiye katlandı. 2024-27’de birkez daha ikiye katlanacak. Güneşin küresel elektrikteki üretimi %7’den %14’e çıkacak. Fakat nihai enerji tüketimindeki %2’lik payı %4.5’a çıkmış olacak.
- Dönüşüm Hızı: Nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir payında yıldan yıla artışta Avrupa %0.6, Çin %0.4 ve ABD %0.3 artış görüyor. Enerji dönüşümü şu ana kadar çok daha doğrusal. Buhar ve açık ocak çelik üretimi gibi sanayi dönüşümleri ile kıyaslandığında maliyet ve enerji verimliliğinde bir çok yenilenebilir büyük geri dönüşler sağlamıyor. Hızı yavaşlatan ana faktör bu. Hidrojen ve diğer yakıtlarda ise ya çok başlardayız, ya maliyetler yanlış sunulmuş (IRENA 2020 raporu gibi) ya da bilimsel gelişmeler yavaş.
- Sorunlar Her Yerde: Rapor mevcut retoriğe aykırı görüşler sunarken, dünyanın en büyük bankasından gelen değerlendirmeler sayılarla desteklenmiş. Örneğin işletme marjlarının farkı, Avrupa bölgesi elektrik fiyatları ve dışa bağımlılık, California yangınlarında 1990-2020 arası vahşi yaşam alanına kurulmuş 1.5 milyon evin olmasından, füzyonda hala ateşlemesinin (ignition) olmamış olması, süperiletkenlerdeki geri çekilen makaleler, nükleer gelişmeler sorunların bir kısmı. Mesele hidrojende ana sorunun 2020 yılı IRENA raporundaki çok düşük elektrolizör tahmini olduğunun altını çizmişler. California tarafında arka arkaya çok yağışlı iki yılın ardından artan “yanıcı” bitkisel orandaki artış ilginçtir. Hidrojen, biyoyakıt şirketlerinindeki değer düşüşleri grafiklerle verilmiş. Elektrik-gaz fiyat farkı da elektriklenmenin önündeki engel olarak anlatılmış.
3Grafik
Sektörlerin İşletme Marjları: Temiz enerji sektörü alım garantilerine rağmen sağlıklı bir işletme marjına sahip değil. Finans çekmede diğer sektörlere göre ciddi problem yaşayabilir.
[i] https://privatebank.jpmorgan.com/content/dam/jpm-wm-aem/global/cwm/en/insights/eye-on-the-market/heliocentrism-jpmwm.pdf
Elektrik Güvenliği Tehlikede mi?: Raporda ABD’de bir çok eyaletteki sorunlar anlatılmasına rağmen, hızla artan yenilenebilire rağmen hem üretim miktarının düşmesi hem de elektrik ithalatının artması çok ciddi bir mesajdır.
ABD’ye Göre AB Bölgesi Enerji Fiyatları: AB bölgesi enerji fiyatları ABD’ye göre 3-4 misli yüksek seyrederken, Çin ve Hindistan’a göre bu oran 5-7 kattır. Almanya’daki enerji yoğun imalat 2022 sonrası hızla düşerken, ilk etapta canlandı görülen düşük enerji gerektiren imalat bu süreçteki kazançlarını da geri vermiştir.
