Yazar: Barış Sanlı
Uluslararası Enerji Ajansı’nın Geleceğin Elektrik Şebekesini İnşa Etmek raporu[1] mevcut gelişmeleri kapsamlı bir özeti olduğu için okumaya değerdir. Temelde yatırım, malzeme ve insan üzerine saptamalar yer almaktadır. 2023 yılında 140 milyar ABD dolarına ulaşan yatırımların önce 200 milyar dolar/yıl sonra da 250-300 milyar dolar/yıl seviyelerine çıkması, yani ikiye katlanması gerekmektedir.
3Analiz
- Yatırım Büyüklüğü: Çin 2023 yılında yüksek gerilim iletimine 40 milyar dolar yatırdı. 2024 yılında 38 ultra yüksek gerilim (UHV) hattı hâlihazırda devrededir. Hindistan 2032 yılında kadar 600 GW yenilenebilir kapasitesi hedeflerken toplamda 110 milyar dolar iletim yatırımı hedefi koymuştur. Fransa ise 2040’a kadar iletim yatırım miktarını 104 milyar dolar olarak belirtmiştir.
- Yeni ve Daha Büyük Elektrik Otobanları – UHVDC: 2010-2021 arasında HVDC hatlarının uzunluğu 3 misline çıkarak 100.000 km’yi aştı. Çin 2025 yılına kadar iletim hatlarına 200 milyar dolar yatıracak. 2024 yılında başlayan 5 milyar dolara mal olacak 800kiloVolt (kV) hat ile 4 GW taşımayı planlıyor. Brezilya’da bir diğer UHVDC projesini 2029’da devreye alacak. Hindistan 2023-2032 arasında 33 GW yeni HVDC hatları planlarken, 3GW taşıyacak 765 kV hattı da devreye aldı. 2026 yılında bir diğer 800 kV HVDC hattı devreye girecek.
- İletim Tedarik Zincirleri – Kablo ve Trafo: Kablo üreticileri yatırımlarını arttırırken, kazançlarında da anlamlı bir artış görülüyor. Prysmian 2027’ye kadar 2 milyar dolar kapasite artışı ile 400 kV AC ve 525 kV deniz altı kablo üretimini 2 misline çıkaracak. Nexan, 205 milyon dolara yeni bir kablo serme gemisi inşa ettiriyor. NKT daha fazla yüksek gerilim kabloları için 2023-2026 arası 1 milyar dolar harcayacak. Trafolarda ise Hitachi 2024’te 1.5 milyar dolar, Hyundai Electric 270 milyon dolar, Schneider Electric 140 milyon dolar yatırım ile kapasite artışlarına gidiyor. Fakat hem kablo hem trafo fiyatları 2018’e göre iki katına çıkarken, teslim süresi de 1.8 kat arttı.
3Grafik
Ülkeler ve İletim Yatırım Planları: Daha fazla elektrik iletim hattı yatırımı, özellikle gelişmekte olan ülkeler için zorlayıcı olacaktır. Örneğin Brezilya 10.500 km rekor iletim yatırımı ihalesine çıkmış ve bunun en büyük bölümünü de Çin’in State Grid şirketi almıştır.
[1] https://www.iea.org/reports/building-the-future-transmission-grid
Trafo ve Kablo Fiyat Artışı: Son 5 yılda, güç trafosu ve kablo fiyatları 2 misline çıktı. Özellikle Covid sonrası 2022’den sonra bu artış hızlandı.
HVDC Fiyatları: ENTSO-E (Avrupa İletim İşletmecileri) tahminlerine göre 380 GW açık deniz kaynaklarını sisteme bağlamak için çok büyük kısmı HVDC olacak denizaltı hatlarına 420 milyar dolar yatırım yapılması gerekiyor. Daha temiz bir modern şebekenin ana omurgaları yavaş yavaş HVDC’ye kaymaktadır. Fakat bu yatırımlar ucuz değildir. Değişik kontratlara göre km başına fiyatlar ise grafikte verilmektedir.
