Yazar: Barış Sanlı

IEA’in 2022-2023 enerji krizinden gaz piyasası için dersler raporu[1] biraz geriye bakarak, Avrupa’nın Rusya kaynaklı gaz krizini, öncesi ve sonrası ile ele alıyor. Raporda Gazprom’un Avrupa’dan satın aldığı gaz depolarını doldurmaması ile başlayan, sonra ruble ile satış ve Kuzey Akım boru hatlarının patlaması ile devam eden sürecin Avrupa kadar, daha zayıf ekonomileri de vurduğu anlatılıyor. Ana mesaj olarak ise LNG piyasalarının bu tip krizleri kaldıracak derinlik ve likiditede olmadığına vurgu yapılıyor. Dersler olarak ise belirsizlikte altyapı gerekliliklerinin(yedek) daha çok olduğu, tedarik portföylerinin yapısının öneminin altı çiziliyor.

3Analiz

  1. Krizin Öncesi: Rusya’nın AB gaz talebindeki payı 2010 öncesinde %30 civarındadır. Hollanda Groningen sahasının kapatılması ile bu bağımlılık 2019’da %45’e çıktı. 2006 ve 2009 yıllarında Rus boru gazının sevkiyatı sekteye uğramıştı. Fakat 2021 ilk çeyrekte Avrupa’ya Rus gaz akışı Gazprom’un spot ve kısa dönemli satışları kaldırması ile %25 düştü. Sonra Gazprom AB yeraltı depolarını doldurmayarak %20 seviyesinde bıraktı. Bu AB depolarının 10 yıldaki en düşük seviyesiydi. 2022’de AB yaptırımları sonrasında ise Rusya ruble ile ödeme talep etti.
  2. Küresel LNG Piyasalarına Etki: 2022’de AB’ye Rus gazı %50 – 83 bcm (milyar m3) düştü. AB Norveç’ten 4 bcm, Azerbaycan’dan 3 bcm, Nijerya ve Libya’dan toplam 4 bcm ek gaz aldı. Geri kalan gaz talebi için de küresel LNG pazarından 64 bcm LNG ithal etti. LNG piyasaları 2015’te küresel gaz talebinin %10’unu karşılarken 2024’te %13’ünü karşılamaya başladı. 2010’dan 2021’e spot alımların LNG ticaretindeki payı %19’dan %37’e çıktı. Bu da fiyatları ciddi olarak arttırdı ki, gübre fiyatlarına kadar etki etti.
  3. Gaz Piyasalarına Etkisi: Avrupa sanayi gaz talebi gaz fiyat şokuna ilk tepkiyi veren oldu ve %23 düştü. Fiyatlar 2021 ilk yarısından 2022 ikinci yarıya 5 katına çıktı. Avrupa’da kömürden elektrik üretimi 2021’de %10, 2022’de de %4 daha arttı. Yüksek gaz fiyatları elektrik fiyatlarını da yukarı çekince, Avrupa elektrik talebi de 2022’de %4 düştü. Asya’da uzun vadeli kontratları olan Japonya, Kore gibi ülkeler çok etkilenmezken, Pakistan’da gaz talebi %9, LNG ithalatı %18 düştü. Bangladeş’te pik elektrik talebinde %20 kesintiye gidildi. Ayrıca gübre piyasaları da çok etkilendi.

3Grafik

AB Gaz Talebinde Rusya’nın Payı:

[1] https://www.iea.org/reports/gas-market-lessons-from-the-2022-2023-energy-crisis

 

LNG Kontrat Türlerine Göre: LNG’de uzun dönemli yerine spot kontratla ilerleyen Pakistan, Bangladeş,  Hindistan gibi ülkeler kötü etkilendiler.

Sanayi Gaz Fiyatları: AB gaz fiyatları hala ana ülkelerde 2021 öncesinin 2 misli seviyesindedir.

Diğer İçerikler